Weszła w życie nowelizacja Kodeksu wyborczego

W środę, 31 stycznia, weszła w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Jej częścią jest nowelizacja Kodeksu wyborczego. Najważniejsze zmiany dotyczą między innymi zmiany definicji znaku „X” i zasad ważności głosu, wprowadzenia dwóch rodzajów obwodowych komisji wyborczych oraz transmisji z przebiegu głosowania w  lokalach obwodowych komisji wyborczych. Głosowanie korespondencyjne ograniczone zostało tylko do osób niepełnosprawnych. Ustawa wprowadza także nowe zasady powoływania Szefa Krajowego Biura Wyborczego i komisarzy wyborczych oraz powołanie nowego składu Państwowej Komisji Wyborczej w 2019 roku.  Zmiany w Kodeksie wyborczym wzmacniają także uprawnienia mężów zaufania i wprowadzają funkcję obserwatorów społecznych. Utworzony także zostanie Korpus Urzędników Wyborczych.

ZNAK „X” I NOWE ZASADY ODDAWANIA GŁOSU

Zgodnie z nową definicją znak „X”, stawiany przez wyborcę w kratce na karcie do głosowania przy nazwisku wybranego przez siebie kandydata, to „co najmniej dwie linie”, które przecinają się w obrębie kratki. Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw albo poczynienie innych znaków lub dopisków na karcie do głosowania, w tym w kratce lub poza nią nie wpływa na ważność oddanego głosu.

DWIE KOMISJE OBWODOWE

Zgodnie z ustawą funkcjonować będą dwa rodzaje komisji obwodowych. Jedna – do spraw przeprowadzenia głosowania w obwodzie i druga do spraw ustalenia wyników głosowania. Obie komisje będą mogły wykonywać swoje czynności w obecności co najmniej 2/3 składu komisji. Druga komisja zaczynać będzie pracę po zakończeniu głosowania w lokalu wyborczym. Pierwsza komisja będzie przekazywać drugiej między innymi urnę wyborczą, spis wyborców oraz niewykorzystane karty do głosowania. Po przeliczeniu głosów komisja ds. ustalenia wyników sporządzać będzie w dwóch egzemplarzach protokół z głosowania. Dane wpisane do protokołu będą następnie wprowadzone do systemu informatycznego. Kopia protokołu będzie wywieszana niezwłocznie po jego sporządzeniu w lokalu wyborczym tak, aby wyborcy mogli zapoznać się z wynikami.

TRANSMISJA Z LOKALU WYBORCZEGO

Od rozpoczęcia pracy przez obwodową komisję wyborczą do spraw przeprowadzenia głosowania do podpisania protokołu przez obwodową komisję wyborczą do spraw ustalenia wyników głosowania  prowadzona będzie internetowa transmisja z lokalu wyborczego. Informacje o dostępie do transmisji będą podane co najmniej na 24 godziny przez rozpoczęciem głosowania na stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej. W przypadku, gdyby transmisja była niemożliwa z przyczyn technicznych, czynności w lokalu wyborczym będą nagrywane, a następnie udostępniane na stronie internetowej PKW.

GŁOSOWANIE KORESPONDENCYJNE

Zgodnie z ustawą z głosowania korespondencyjnego będą mogły skorzystać tylko osoby niepełnosprawne o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Zamiar głosowania korespondencyjnego osoba niepełnosprawna będzie zgłaszać komisarzowi wyborczemu,  który przekaże zgłoszenie do urzędnika wyborczego w gminie. Urzędnik wyborczy będzie wysyłał osobie niepełnosprawnej pakiet do głosowania korespondencyjnego oraz prowadził wykaz pakietów wyborczych. Wyborca po zagłosowaniu będzie odsyłał głos do właściwej obwodowej komisji wyborczej,  będzie mógł także dostarczyć go komisji osobiście.

MĘŻOWIE ZAUFANIA

Mężowie zaufania mają prawo obserwować prace każdej komisji – od obwodowej po Państwową Komisję Wyborczą. Mąż zaufania będzie mógł być obecny podczas wszystkich czynności komisji do której został wyznaczony, a także być obecnym w lokalu wyborczym podczas przygotowania głosowania, samego głosowania, liczenia głosów i sporządzania protokołu. Będzie mógł także wnosić do protokołu uwagi z wymienieniem konkretnych zarzutów.

Mężowie zaufania zgodnie z ustawą zyskują prawo do obecności przy przewożeniu i przekazywaniu protokołu z wyborów do właściwej komisji wyborczej wyższego stopnia

OBSERWATORZY SPOŁECZNI

Zarejestrowane w Polsce stowarzyszenie i fundacja, do których celów statutowych należy troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego, ma prawo wyznaczyć po jednym obserwatorze społecznym do komisji obwodowych, okręgowych, rejonowych i terytorialnych. Obserwator społeczny będzie mógł być obecny podczas wszystkich czynności komisji do której został wyznaczony, a także być obecnym w lokalu wyborczym podczas przygotowania głosowania, samego głosowania, liczenia głosów i sporządzania protokołu.

PAŃSTOWA KOMISJA WYBORCZA

Kadencja obecnej Państwowej Komisji Wyborczej wygaśnie w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu wybranego w wyborach w 2019 r. Prezydent RP powoła nową Komisję w ciągu 100 dni od zarządzenia wyborów do Sejmu. Zostanie ona obsadzona zgodnie z nowymi przepisami: siedmiu na dziewięciu jej członków ma być powoływanych przez Sejm a dwóch sędziów pochodzić będziez Trybunału Konstytucyjnego i  Naczelnego Sądu Administracyjnego. Kandydaci wskazywani przez Sejm będą musieli posiadać  kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego, lub mieć co najmniej trzyletni staż pracy jako prokurator, adwokat, radca prawny, albo być profesorem lub doktorem habilitowanym nauk prawnych.

Kadencja sędziów – członków PKW wyniesie 9 lat, zaś osób mianowanych przez Sejm – 4.  

SZEF KRAJOWEGO BIURA WYBORCZEGO

Nowy Szef KBW ma zostać powołany przez PKW w ciągu 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy spośród trzech kandydatów przedstawionych przez ministra spraw wewnętrznych i administracji po zasięgnięciu opinii szefów kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta.  W przypadku uzasadnionych zastrzeżeń PKW niezwłocznie poinformuje o tym ministra, który przedstawi kolejne dwie kandydatury, również skonsultowane z szefami trzech kancelarii.  Jeśli żaden z kandydatów na Szefa KBW ponownie nie zostanie zaakceptowany, wtedy Szefa powoła minister spraw wewnętrznych. Kadencja Szefa KBW trwać będzie 7 lat. PKW będzie mogła go odwołać przed upływem kadencji w uzgodnieniu z szefem MSWiA.

Szef Krajowego Biura Wyborczego nie może należeć do partii politycznej, nie może też być skazany za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego ani za przestępstwo umyślne skarbowe.

KOMISARZE WYBORCZY

Państwowa Komisja Wyborcza powołuje 100 nowych komisarzy wyborczych w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy na 5-letnią kadencję spośród osób mających wykształcenie wyższe prawnicze oraz dających rękojmię należytego pełnienia tej funkcji. Kandydatów na komisarzy przedstawi Komisji minister spraw wewnętrznych i administracji. W przypadku uzasadnionych zastrzeżeń do kandydatów na komisarzy wyborczych, PKW niezwłocznie informuje o tym ministra, który wskazuje nowych kandydatów.  W przypadku niepowołania  komisarzy przez PKW, powoła ich minister.  Komisarze będą między innymi powoływać obwodowe komisje wyborcze i zarządzać druk kart do głosowania. Będą także zwierzchnikami urzędników wyborczych. Od 1 stycznia 2019 roku to komisarze będą dzielić gminy na okręgi wyborcze i obwody głosowania.

KORPUS URZĘDNIKÓW WYBORCZYCH

Zgodnie z ustawą w każdej gminie działać będą urzędnicy wyborczy, powoływani przez Szefa Krajowego Biura Wyborczego. Będą oni tworzyć Korpus Urzędników Wyborczych. Urzędnik taki nie będzie mógł wykonywać swojej funkcji w gminie, na obszarze której pracuje i – poza miastami na prawach powiatu - mieszka. Nie będzie mógł należeć do partii politycznej ani prowadzić działalności niedającej się pogodzić z pełnioną funkcją. Urzędnikiem wyborczym nie będzie mogła też być osoba, skazana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Do zadań urzędników wyborczych należeć będzie między innymi przygotowanie i nadzór nad przebiegiem wyborów w obwodowych komisjach wyborczych, organizowanie szkoleń dla członków tych komisji a także dostarczenie kart do głosowania do obwodowych komisji wyborczych. Wynagrodzenie, jakie będzie otrzymywać urzędnik wyborczy, będzie proporcjonalne do czasu realizacji zadań.

KAMPANIA WYBORCZA

Każdy wyborca będzie mógł prowadzić agitację wyborczą na rzecz kandydatów, jedynie do zbierania podpisów popierających zgłoszenia kandydatów wymagana będzie pisemna zgoda pełnomocnika wyborczego komitetu. Prowadzenie agitacji wyborczej bez pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego nie będzie stanowiło, jak dotychczas, wykroczenia.

Komitety wyborcze mogą, jak dotychczas, korzystać z nieodpłatnego rozpowszechniania plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne oraz pomocy w pracach biurowych udzielanej przez osoby fizyczne, a ponadto również z przedmiotów i urządzeń, w tym pojazdów mechanicznych, udostępnianych nieodpłatnie przez osoby fizyczne i nieodpłatnego udostępniania miejsc do ekspozycji materiałów wyborczych przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej w zakresie reklamy.

W ramach prowadzonej agitacji wyborczej nie wolno rozdawać przedmiotów o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych.

Obowiązek usunięcia materiałów agitacyjnych w ciągu 30 dni po zakończeniu kampanii wyborczej nie będzie dotyczył plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych znajdujących się na nieruchomości prywatnej, o ile zgodzi się na to jej właściciel.